Johan Lammerink stelt de vraag Who Art You?
Beeldend kunstenaar Johan Lammerink (1955) stuitte een aantal jaar geleden op de heruitgave uit 1997 van ‘Pygmeeën’ van ontdekkingsreiziger Dr. Paul Julien. In de tijd van Julien’s expedities (1926-52) was Afrika nog geheel gekolonialiseerd door Westerse mogendheden en waren koloniale verhoudingen vanzelfsprekend. De etnocentrische visie van Julien was toen heel gewoon, net zoals zijn paternalistische toon en missionaire benadering.
Vorm
Johan heeft besloten tot een hervertelling van ‘Pygmeeën’ in de vorm van een interactief beeldverhaal dat in de ruimte staat opgesteld als een gevelwand met vensters, met een donkere ‘straatkant’ en een lichte binnenkant, die doet denken aan vitrage. De donkere is de foto- of beeldkant en de lichte de tekstkant.
Het ontrafelen van de vorm van de Ander is een oefening in het kijken. Johan heeft vier uitvergrote foto’s opgenomen in een fotovenster; op het betreffende tekstvenster heeft hij per foto vier pagina’s weergegeven.
Inhoud
Wat doet Johan met de foto’s van mensen en waarom? Het antwoord op die vraag brengt me bij de inhoud. Johan snijdt de huid uit de foto’s weg, met behoud van de omtrek. ‘Ik wil de blik van de kijker niet laten stoppen bij de afgebeelde huid, maar letterlijk verder laten kijken, dieper ingaan op de afbeelding. Door de huid weg te snijden oogt de afgebeelde persoon minder als een bezienswaardigheid. Er is een nieuwe opening ontstaan, een letterlijk venster. Aan de tekstkant zorgt dit ervoor dat de personen opdoemen uit de tekst.’
Kijken naar ‘de ander’
Door de vensters kunnen we heen en weer naar andere bezoekers van de expositie kijken. Door zijn beeldverhaal interactief te maken benadrukt Johan dat hij er niet op uit is om Julien’s onderzoekmethoden te kritiseren. Wel wil hij ons laten vergelijken hoe Julien toen en wij nu naar ‘de ander’ kijken. Hij daagt ons kijkers uit onbevooroordeeld te kijken naar de ander, ongeacht wie dat ook is, en in de wetenschap dat wij zelf voor die ander de ander zijn. Hij stelt echt de vraag Who Art You?